Henry Fitzroy: jak „bękart” Henryka VIII wstrząsnął Dworem Tudorów

18 czerwca 1525 roku sześcioletni chłopiec dokonał olśniewającego wejścia na scenę publiczną Anglii. Podczas ceremonii w londyńskim Grand Bridewell Palace chłopiec został hrabią Nottingham, a następnie księciem Richmond i Somerset. „Prawy wysoki i szlachetny książę”, jak nazywano młodzieńca, stał się najwyższym rangą członkiem Angielskiej szlachty.

chłopiec miał na imię Henry Fitzroy, a kochającym ojcem, który nadał mu tytuły, był nikt inny, jak król Henryk VIII. wydaje się, że był to dumny moment zarówno dla monarchy, jak i potomstwa. Był jednak problem: Fitzroy był nieślubny – co wywołało wiele niezręcznych pytań o sukcesję i relacje króla z jego żoną Katarzyną Aragońską.

• utraceni spadkobiercy Henryka VIII: Alison Weir o nieudanych ciążach Katarzyny Aragońskiej

nie wydaje się, aby niepokoiło to Henryka VIII w czerwcu 1525 roku. Legalne czy nie, dziecko króla było użytecznym towarem. I tak Henryk VIII oskarżył swojego Głównego Ministra, Thomasa Wolseya, o wychowanie syna. Kolejne tytuły wkrótce trafiły na Fitzroya. Jego krajowe nominacje obejmowały m.in. przewodniczącego Rady północy, Lorda admirała Anglii i Lorda porucznika Irlandii. Krążyły pogłoski, że może zostać królem Irlandii. Jeszcze jako dziecko, jego obowiązki były w dużej mierze ceremonialne; oznaczały one jednak osobisty interes króla.

na arenie międzynarodowej Fitzroy był użytecznym punktem przetargowym na rynku małżeńskim. Wolsey promował go jako potencjalnego męża m.in. Katarzyny Medycejskiej i Infantki Marii Portugalskiej, siostrzenicy Świętego cesarza rzymskiego Karola V.

• kochanki Henryka VIII: z kim jeszcze spał król Tudorów?

Henryk Fitzroy urodził się w 1519 roku – prawie na pewno w czerwcu – w klasztor św. Wawrzyńca w Blackmore w Essex.

jego matką była Elizabeth Blount, sama jeszcze nie 20, która pochodziła z drobnej szlachty Shropshire. Elżbieta weszła do służby jako druhna dla pierwszej żony Henryka VIII, Katarzyny Aragońskiej, 25 Marca 1512 roku. Wkrótce zyskała reputację dzięki swoim umiejętnościom w rozrywkach dworskich.

wiemy, że Henryk VIII tańczył z Elżbietą na sylwestrze w 1514 roku, ale nie ma dowodów na jakikolwiek romans między nimi aż do 1518 roku, ani na jeden po urodzeniu Fitzroya. Nigdy nie było wątpliwości co do ojcostwa Fitzroya ani co do uczuć Henry ’ ego do niego. Opis Fitzroya w liście do Henry ’ ego jako „twojego całkowicie ukochanego syna” może być schematyczny, ale wydaje się ucieleśnieniem emocjonalnej prawdy: Henry dogryzł chłopca. „Kochał go jak własną duszę” – relacjonował Ambasador Wenecki. Jak ujął to sam król, Fitzroy był „moim światowym klejnotem”.

Ta miłość była dobra i dobra, ale byli też inni członkowie rodziny królewskiej…

Henry Fitzroy wyrósł na, jak powiedział jeden ze współczesnych, „najprzystojniejszego, urbanizowanego i uczonego młodego dżentelmena, bardzo drogiego królowi ze względu na jego figurę, dyskrecję i dobre maniery”.

był również żywym dowodem na to, że król może spłodzić zdrowego syna. Fitzroy był swego rodzaju chodzącym upomnieniem dla Katarzyny Aragońskiej, która do 1519 r.była pięciokrotnie w ciąży, a jedynie księżniczka Maria, urodzona w 1516 r., mogła się za to wykazać.

• prawdziwa historia Hiszpańskiej księżniczki

to, co Katarzyna myślała o urodzeniu Fitzroya, nie jest odnotowane, ale była publicznie niezadowolona z jego wzniesienia w 1525 roku. Wenecki ambasador poinformował ,że „królowa ma pretensje do ziemskiego syna króla i pozostaje niezadowolona”. Henryk obwinił trzy hiszpańskie damy Katarzyny za jej zachęcenie i odrzucił je z dworu. Katarzyna, jak mówiono, „była zobowiązana do poddania się i do cierpliwości”.

relacje Fitzroya z drugą żoną Henry ’ ego, Anne Boleyn, były nie mniej drażliwe. W 1531 roku dała mu konia o złym usposobieniu – „bardzo chorego do jazdy i w gorszym stanie” – który musiał natychmiast odzyskać. Anne mogła być również odpowiedzialna za zorganizowanie małżeństwa 14-letniego Fitzroya ze swoją kuzynką Mary Howard w 1533, co usunęło wszelkie szanse na rozwój międzynarodowej bazy władzy.

po aresztowaniu Anny król powiedział Fitzroy ’ owi, że „powinien podziękować Bogu za to, że uciekł tej kobiecie, która zaplanowała śmierć przez truciznę”.

czy Henryk VIII przygotowywał Fitzroya do sukcesji? Wielu współczesnych tak wierzyło.

Henryk nigdy nie legitymizował swojego syna, ale to nie wykluczało Fitzroya całkowicie: na mocy Aktu sukcesji z czerwca 1536 roku zarówno Maria, jak i Elżbieta również byli nieślubni. Na posiedzeniu Tajnej Rady w tym miesiącu Hrabia Sussex oświadczył, że Fitzroy dokona lepszego wyboru monarchy niż Mary. „Ponieważ księżniczka była bękartem, podobnie jak książę Richmond, słuszne byłoby preferowanie mężczyzny niż kobiety” – powiedział. Król, który był obecny, nie zgodził się.

zagraniczni obserwatorzy byli przekonani, że Fitzroy jest przeznaczony na tron. Cesarski ambasador Eustace Chapuys napisał do Karola V, że Henryk „z pewnością zamierzał uczynić swojego następcę”. Inny ambasador, Dr Ortiz, zgodził się, zauważając, że „król zdecydował, że sukcesja powinna przejść na jego bękarta”. Czy to prawda? Niestety Fitzroy nie żył, zanim intencje króla zostały wystawione na próbę.

Henry Fitzroy zawsze cieszył się dobrym zdrowiem, ale nagle na początku lipca 1536 pojawiły się doniesienia, że był poważnie chory. Był „w stanie szybkiego spożycia” – ta sama choroba, która zabiła jego przyrodniego brata, Edwarda VI, 17 lat później. Ostatnie publiczne zaangażowanie Henryka miało miejsce 8 czerwca na otwarciu Parlamentu. Miesiąc później, 23 lipca, zmarł w Pałacu św. Jakuba. Miał 17 lat.

co czuł Henryk VIII po stracie jedynego syna? Nie wiemy, ale przygotowania do jego pogrzebu są na tyle nietypowe, że sugerują pewien stopień emocjonalnego zamieszania i wyraźne pragnienie uniknięcia publicznego uznania śmierci.

3 sierpnia Eustace Chapuys odnotował, że Fitzroy, „po ośmiu dniach śmierci, został potajemnie przewieziony w wagonie, pokrytym słomą, bez żadnego towarzystwa, z wyjątkiem dwóch osób ubranych na Zielono, które jechały z daleka do Norfolk”. Syn króla został pochowany, z małą pompą, w Thetford Priory. Wzięło w nim udział kilka osób.

ustalenia zostały dokonane przez księcia Norfolk na polecenie króla. To było polecenie, którego Henryk żałował niemal natychmiast. Do 5 sierpnia Norfolk pisał z niepokojem do następcy Wolseya jako głównego ministra, Thomasa Cromwella, słysząc, że ” król był niezadowolony ze mnie, ponieważ mój lord Richmond nie został pochowany honorowo… ufam, że król nie będzie mnie winił niezasłużenie. Dalej jest napisane, że bruit biegnie, że powinienem być w Tower of London.”

To był dziwny, cichy koniec dla człowieka, który wielu myślało, że pewnego dnia może zostać królem.

Mathew Lyons jest pisarzem i historykiem. Do jego książek należą ulubione: Ralegh i jego królowa (Constable, 2011).

Ten artykuł został opublikowany po raz pierwszy w sierpniowym wydaniu BBC History Magazine